STRP: Here's to the future

STRP is een van de bekendste festivals uit Eindhoven. Een DNA-evenement zeggen sommigen, waarmee bedoeld wordt dat het die typisch Eindhovense mix van tech en creativiteit heeft. Maar STRP wil geen traditioneel art-tech festival meer zijn. En ook niet de grootste. Samen met bezoekers wil het de toekomst onderzoeken. Een kijkje achter de schermen.

‘We doen niet meer mee aan de ratrace om grote bezoekersaantallen’, vertelt Ton van Gool een paar weken voordat het festival begint. Hij is sinds vorig jaar directeur en zit deze ochtend met een kop koffie in een vergaderzaal op het kantoor op Strijp-S. Om hem heen zoeven producenten, communicatiemedewerkers en stagiaires voorbij. Rustig legt hij uit waar hij naartoe wil met STRP.

Om te beginnen de vorm: de tijd vraagt om permanente zichtbaarheid van festivals. Dus verlaat STRP het biënnale-model, waarbij eens in de twee jaar een groot spektakel uit de grond werd gestampt om vervolgens weer uit het zicht te verdwijnen. Er zal nu een jaarlijks hoofdevenement zijn met daarnaast verschillende kleinere workshops, sessies en debatten door het jaar heen.

En dan de inhoud. Overal ter wereld poppen festivals op die inspringen op de vragen die dit tech-tijdperk met zich meebrengt. Het dwong STRP na te denken over haar eigen rol daarin. ‘Veel festival blijven hangen in het dystopische’, constateert Van Gool. ‘Met kritiek op de tech-reuzen en zorgen over waar het allemaal naar toe gaat. Anti-dit en anti-dat. Er zit geen energie in.’ En dat is wel zo’n beetje het laatste wat je als festival wilt.

Thema’s als artificial intelligence, privacy en bitcoins: ze zijn allemaal even relevant maar het STRP-team besluit om verder uit te zoomen. ‘Sommigen zullen zeggen dat we wat abstracter of filosofischer zijn geworden. Onze beginvraag is: hoe kunnen we open naar de toekomst kijken? Mensen lijken op dit moment vast te zitten in angstbeelden. En grijpen terug op het verleden. Zelfs onze science fiction is retro. Wat houdt ons tegen om opnieuw naar de toekomst te kijken? Zonder angst, maar ook zonder naïviteit dat technologie al onze problemen zal oplossen.’

Om die vraag te onderzoeken heeft STRP zich een periode van twee jaar gegeven. Het festival in 2019 is daarvoor de aftrap. 

Chief story collector

‘We need to talk about the future’, klinkt het vier weken later in het Klokgebouw. Het is de openingsavond van STRP. Op de beats van de dj kaatsen de woorden door de zaal. De toekomst: het is geen eenvoudig gespreksonderwerp. De toekomst is onzeker, voor veel mensen is een vlucht naar vroeger daarom prettiger. Daar, in de krochten van je nostalgische verleden, is het allemaal niet perse beter, maar je weet er tenminste waar je aan toe bent. En daar houden we van. ’Future phobia’, angst voor de toekomst, is zelfs een officiële aandoening in de VS.

STRP, vertelt de host van deze avond, is daarom een uitnodiging om het over die toekomst te hebben. Om verschillende scenario’s te verkennen en om een mening te vormen over de mogelijkheden die voor je liggen.

‘Je gaat hier niet weg met antwoorden’, zegt Robin Berkelmans even later vrolijk. ‘Alleen maar met meer vragen’. Robin is door Ton omgeschreven als ‘een typische STRP-bezoeker’. Ze is tevens gebombardeerd tot Chief Story Collector deze week. Eerder studeerde ze design en communicatie, de komende dagen gaat ze op zoek naar verhalen bij het publiek. Wat de uitkomst zal zijn? Geen idee. Ook dit zegt ze vrolijk. Bij Robin is onzekerheid in beginsel iets positiefs. Het is de plek waar alles nog mogelijk is.

Heimwee naar de toekomst

Praten over de toekomst heeft alles te maken met verbeeldingskracht. Tijdens de lunch van dag zes van het festival ontmoetten we Tom Loois, die podcasts maakt over speculatieve fictie. Er is behoefte aan frisse verhalen over de toekomst, merkt hij. Zelf komt hij net uit een workshop over nieuwe scenario’s voor sci-fi.

Een paar tafels verder heeft Robin samen met Gisèle Mambre en Aaltsje Hoekstra van STRP een klein kantoor ingericht met laptops en heel veel post-its aan een prikbord met quotes van bezoekers. Please note: this quote is just a low-res copy of more interesting conversation, bijvoorbeeld. Het geeft in één zin aan wat de uitdaging van hun werk is deze week. Iets vastleggen in woorden wat lastig vast te pakken is. Hoe beschrijf je een VR-ervaring, hoe verwoord je de bijzondere lasershow bij de ingang, wat kun je zeggen over Motus Mori, de intense voorstelling van Katja Heitmann waarin vijf vrijwel naakte dansers bewegingen analyseren en vastleggen voor de toekomst? Deze STRP gaat het volop over tech en over die toekomst, maar de toon is zacht. Poëtisch is een woord dat vaak valt deze dagen.

Onder het prikbord belanden we inmiddels in een prikkelend gesprek over nostalgie en of dat perse over het verleden moet gaan. Kun je ook heimwee hebben naar de toekomst?

Kippenvel

Voor de deur van het Klokgebouw is een groepje bezoekers begonnen aan de Augmented Reality Tour met Jessica Hoffmann en Paul Clarke, twee ‘archaeologists of the future’. Het duo is onderdeel van het Britse collectief Uninvited Guests en neemt de groep mee in het verleden én de toekomst van Strijp-S. Het begint met een boeiende schets van de verboden stad, de tijd dat duizenden mensen hier in de fabrieken van Philips werkten en in het Natlab gebouwd werd aan geheime innovaties.

Voor de toekomst van Strijp-S hebben ze twee mogelijke scenario’s uitgewerkt in augmented reality, een dat zich afspeelt in 2030 en het andere in 2090. De ene versie schetst een rooskleurig toekomstbeeld, de andere bepaald niet.

Maar het doel van deze expeditie is vooral om de elf deelnemers zelf een beeld te laten vormen van hun Strijp-S. Hoe zie jij dit gebied voor je? Wat zou je wensen? Dat is even wennen voor de groep, maar als blijkt dat suggesties gelijk worden omgezet in augmented reality beelden op de telefoonschermen komen de ideeën snel op gang. ‘Meer bomen!’, roept iemand terwijl we op het nu vrij kale plein staan. Meer sport (drone-voetbal om precies te zijn) en een markt met lokale producten. Maar ook een glijbaan vanaf de dak van het Klokgebouw. We staren op het plein naar onze schermpjes en zien het inmiddels letterlijk voor ons.

Het is bijzonder om zo naar je eigen stad te kijken. Om je de vraag te stellen hoe het anders kan. En ook om je idee gelijk uitgevoerd te zien worden. Na afloop leveren we onze telefoontjes in. Een boomlange jongen uit de groep pakt de twee kleine Britten opeens vast. ‘Thank you for this experience’, zegt hij met een Russisch accent. Hij laat zijn onderarm zien. ‘I got goosebumps all over.’  

Hoe verander je van mening?

5600 kinderen bezochten dit jaar STRP Festival met hun school of opleiding. Het zou deze STRP niet om de bezoekersaantallen gaan, maar Ton noemt het getal toch een paar keer als we hem daags na het festival weer ontmoeten. Het is duidelijk dat de educatie-tak voor hem een belangrijk onderdeel van STRP is.

Maar meer nog dan de aantallen is hij blij met dat het festival in een behoefte bleek te voorzien. In de klas ontstaan regelmatig gesprekken over de verwachtingen die kinderen van de wereld hebben, vertelden docenten. Die zijn vaak niet heel positief.

STRP is een poging om het op een andere manier over die wereld te hebben. Het oefenen in meningsvorming is daarbij belangrijk. Hoe kijk je tegen een ontwikkeling aan? Wat wil een kunstenaar zeggen? En wat vind jij daar weer van? Hoe verwoord je je mening als iedereen iets anders vindt? En kun je ook van mening veranderen?

Een blik vooruit

Volgend jaar zal STRP compacter zijn. Minder dagen, maar tegelijkertijd zullen sommige werken langer doorlopen. Misschien ook exposities op locatie in de binnenstad? Het wordt de komende maanden onderzocht, maar duidelijk is wel dat STRP in de toekomst ook haar fysieke zichtbaarheid wil vergroten.

De volgende ochtend een appje van Robin: ‘Al geland van alle filosofische zweef talk tijdens STRP?’ Zij wel blijkt, want het team van story collectors heeft inmiddels een schat aan verhalen online gezet. Dit is STRP nieuwe stijl: de kick-off van een goed gesprek over de toekomst.