Philips' nalatenschap in Eindhoven

Hoe Eindhoven eruit had gezien zonder Philips, dat weet geen mens. Wat we wel zeker weten: de familie Philips heeft een enorme indruk achtergelaten op de stad. En ook op de rest van de wereld. Van de belangrijkste Philips-uitvindingen, tot aan oude fabrieksgebouwen met creatieve nieuwe bestemmingen: dit is Philips’ nalatenschap!

Philips’ meest lumineuze uitvindingen

De afgelopen 130 jaar kwam Philips met flink wat slimme snufjes op de proppen. Welke belangrijke uitvindingen hebben we aan ze te danken? Ontdek hier een kleine greep uit den ouden doosch.

Peertje 2.0.

In 1915 ontwikkelde Philips gloeilampen gevuld met het edelgas argon. Eerder zat er niets in de lampen. Ze werden vacuüm gemaakt. Door de lamp met argon te vullen, ging het gloeidraad langer mee en brandde hij feller. Nog niet super duurzaam, maar wel al een stap in de juiste richting.

Veiligere x-rays

In de jaren twintig was het niet erg veilig om röntgenfoto’s te maken. Vooral voor medisch personeel, dat regelmatig aan de gevaarlijke straling werd blootgesteld. Philips kwam daarom met een metalen omhulsel voor de röntgenbuis, die de straling grotendeels tegenhield: de Metalix.

Sfeervolle straatverlichting

Dat geel-oranje licht van straatlantaarns? Yep, ook een uitvinding van Philips. In 1931 kwamen ze met de Philora: een natrium gasontladingslamp. Met die typische oranje gloed.

Gladgeschoren kop

Een uitvinding die vast een hoop scheerwondjes heeft bespaard: de Philishave. In 1939 ontwikkelden ze het eerste scheerapparaat met roterende kop.

Tv-experimenten

In 1948 zendt Philips de allereerste rechtstreekse televisie-uitzending in Nederland uit. Te ontvangen op een handjevol tv’s in en rondom Eindhoven. Vooral bij Philips-topmannen in de woonkamer. Wat er te zien was op ‘Philips Experimentele Televisie’? Zangers en zangeressen, bloemschikken, nieuwsberichten, kinderprogramma’s, speelfilms, een voetbalwedstrijd van PSV en zelfs af en toe reclame. Beurtelings aangekondigd door een voormalig radio-omroeper (toen werkzaam bij de reclameafdeling van Philips) en een Philips-secretaresse. 

Het cassettebandje

Een Philips-ingenieur en zijn team ontwikkelden het cassettebandje. In 1963 verscheen het eerste prototype. Met dit kleine bandje kon ineens iedereen een eigen muziekcollectie samenstellen, radioprogramma's maken of een boodschap opnemen en verspreiden.

Verbeterde chips

Ook in de wondere wereld van computerchips had Philips een belangrijke rol. In de jaren zestig ontwikkelden ze een baanbrekende techniek (LOCOS: Localized Oxidation of Silicon) die het proces van chips maken een stuk efficiënter maakte.

Videorecorders voor thuis

In 1971 bracht Philips de eerste Video Cassete Recorder (VCR) voor thuisgebruik op de markt.

De verspreiding van de spaarlamp

In het prille begin van de jaren tachtig startte Philips met de massaproductie van duurzame verlichting: de spaarlamp. Later, in 2009, ontwikkelt Philips samen met partners een nog veel energiezuinigere soort verlichting: de LED-lamp Luramic.

De good old cd

De compact disc was de liefdesbaby van Philips en het Japanse elektronicabedrijf Sony. Dit 1,2 millimeter dikke schijfje werd in 1982 geïntroduceerd. De cd zorgde ervoor dat we muziek voortaan digitaal konden opslaan en beluisteren. Een revolutie in de muziekindustrie. 

3D-skeletten

Philips ontdekte in 1998 dat het mogelijk is om 3D-röntgenbeelden te maken door middel van een C-vormige arm die om de patiënt heen draait. Vanaf dat moment kun je je gebroken arm pas écht goed bekijken! Een schrale troost, maar toch.

Eindhovense innovatiementaliteit

Tegenwoordig horen gloeilampen en cassettebandjes thuis in musea. De hoogtijdagen van Philips in de Lichtstad liggen ver achter ons, stof te verzamelen in de twintigste eeuwse geschiedenis. Het hoofdkantoor van Philips verhuisde in 1997 zelfs naar Amsterdam.

Toch is Eindhoven nog altijd het gloeiende middelpunt van innovatie en techniek. In Nederland én daarbuiten. Denk aan de TU/e, die ieder jaar opnieuw een hoop internationale talenten aantrekt. Of ASML (oké, technisch gezien in Veldhoven), globale sterspeler in de halfgeleiderindustrie. Dat hebben we toch zonder Philips klaargespeeld? Nou, niet helemaal.

Behoefte aan brains

Al die knappe koppen bij de TU/e hebben we uiteindelijk aan Philips te danken. Het bedrijf had midden jaren vijftig namelijk meer hooggeschoolde medewerkers nodig. Voor al die nieuwe uitvindingen, natuurlijk. De universiteit is grotendeels opgericht om aan die behoefte te voldoen. Bij de oprichting in 1965 heette het nog Technische Hogeschool.

Philips-spin-off

Niet veel mensen weten dat ASML eigenlijk een soort Philips-spin-off is. De chipmachinemaker ontstond in de jaren tachtig als samenwerking tussen Philips en ASM International. Samen wilden ze een Philips-chipmachine op de markt brengen. Tegenwoordig is ASML een van de snelstgroeiende bedrijven in Nederland, met een miljardenomzet.

Hightech hotspot

Ook de High Tech Campus had niet bestaan zonder Philips. De inmiddels 260 bedrijven-tellende tech hub begon ooit als R&D-locatie van Philips. Nu is het gebied langs de A2 in Eindhoven dé hotspot voor hightech innovatie. Met een missie de meest duurzame campus van Europa om te worden.

De eerste gloeilampenfabriek, het Philips Museum en De Witte Dame

Het begon allemaal aan de Emmasingel, in het centrum van de stad. Daar opende Philips’ eerste gloeilampenfabriek zijn deuren. Door deze kleine fabriek kreeg Eindhoven haar bijnaam Eindhoven Lichtstad!

Vroeger was de bescheiden gloeilampenfabriek het hoogste gebouw van Eindhoven. De schoorsteen torende boven de hele stad uit. In diezelfde schoorsteen is nu een permanent lichtkunstwerk verwerkt. Private Light van kunstenaar Titia Ex ziet eruit als een lichtgevend dopje, hoog bovenop de schoorsteen. Een lichtpuntje dat subtiel de aandacht trekt naar het prille begin van het Philipsavontuur.

Het icoon van de stad

Later, toen er meer en meer gloeilampen gemaakt moesten worden, verhuisde de fabriek naar de overkant van de weg. Philips liet de iconische Witte Dame bouwen als nieuw fabrieksgebouw. Tegenwoordig is de Witte Dame een multifunctioneel pand voor design, kunst, kennis en technologie. En een van Eindhovens meest iconische en herkenbare gebouwen. De Witte Dame staat symbool voor de veranderingen die Eindhoven door de jaren heeft doorgemaakt.

Het Philips Museum

Sinds 2001 is de oude, kleine gloeilampenfabriek tegenover de Witte Dame een rijksmonument. En de locatie van het Philips Museum. In het museum kun je het verhaal achter het bedrijf zelf ervaren. Met eigen ogen kun je zien welke rol Philips speelde bij belangrijke maatschappelijke veranderingen. Eerst met elektrisch licht, later bij radio, televisie en uiteindelijk in het digitale tijdperk. 

In 2011 onderging het Philips Museum een grote verbouwing. Hierbij kreeg het historische pand aan de voorkant een nieuwe glazen façade. Binnen kun je nog altijd de originele opstelling bekijken van oude apparatuur voor het maken van de gloeilampen.

Groen, groen Eindhoven

Eindhoven is een van de groenste steden van Nederland. Hoe dat komt? Omdat Philips graag gezonde, gelukkige werknemers wilde. Frits Philips geloofde namelijk in het heilzame effect van planten en bomen. Hij wilde dat zijn fabrieksterreinen zo ontworpen werden dat zijn werknemers op weg naar hun werk en terug naar huis een gezonde dosis groen voor de kiezen kregen. 

Daar speelde Frits zelf trouwens een actieve rol in: hij verzamelde bomen tijdens zijn vele reizen en liet die naar Eindhoven verschepen. Zo zorgde hij niet alleen voor een mooi uitzicht voor zijn medewerkers, maar ook voor meer biodiversiteit in de stad.

Philips schuilt zelfs in de namen van een paar parken. Dat is niet voor niks. Die parken waren namelijk ooit in het bezit van de familie Philips, voordat zij ze aan de stad schonken.

Zo is het Philips van Lenneppark in 1964 door het echtpaar Philips - Van Lennep aan de gemeente Eindhoven gegeven. Het park ligt in de oksel van de snelweg naar Tilburg en de Poot van Metz. 

In 1920 gaven Anton Philips en zijn vrouw Anna Philips de Jongh een park aan de gemeente. Je vindt het Philips de Jongh Wandelpark in het stadsdeel Strijp, in de buurt van Landgoed De Wielewaal. De plek waar de familie Philips zelf woonde. 

Ook dat landgoed hoort binnenkort bij het openbare groen. De gemeente wil Landgoed de Wielewaal, waar Frits Philips woonde van 1934 tot zijn dood in 2005, op termijn openstellen voor alle Eindhovenaren. Het landgoed is 142 hectare groot. Dat is even veel als 200 voetbalvelden. Een hoop extra publiek groen, dus.

Van balletje trappen met collega’s naar Memphis Depay

PSV kennen we allemaal wel. De voetbalclub is tot in alle uithoeken van de wereld bekend. Een minder bekend feitje is dat PSV staat voor Philips Sport Vereniging. De sportvereniging werd speciaal voor Philips-medewerkers opgericht in 1913. Pas na 1928 mochten ook mensen van buiten het bedrijf komen sporten. 

Wat ooit begon als een sportvereniging, is uitgegroeid tot één van Nederlands succesvolste voetbalclubs. Bij PSV speelden door de jaren heen internationale topspelers als Cocu, Van Nistelrooy, Robben, Wijnaldum en Memphis Depay. Allemaal dankzij dat eerste voorzetje van Philips.

Oude fabrieken met nieuw leven

Het mooie van Eindhoven is dat de stad haar verleden in ere heeft gehouden. De oude fabrieksgebouwen van Philips zijn niet zomaar tegen de vlakte gegaan. Ze bestaan nog altijd. En hebben allemaal een toffe, nieuwe bestemming gekregen. 

Strijp-S

Ooit een verlaten fabrieksterrein, nu een van de bruisendste wijken. Strijp-S werd ontwikkeld als industrieterrein. Speciaal voor de fabrieken van het bedrijf. Maar laatste jaren onderging Strijp-S een heuse transformatie. Na het vertrek van Philips werd het een hippe en levendige wijk. Vol unieke winkels, horecagelegenheden, kantoren en vele creatievelingen. Maar mét het industriële karakter van toen. 

Anton en Gerard

Anton en Gerard, de grote witte panden die Strijp-S kenmerken, waren vroeger fabriekspanden waar allerlei Philips-producten werden gemaakt. Tegenwoordig zijn ze omgetoverd tot woongebouwen met fraaie lofts. 

Het Klokgebouw

Door het Klokgebouw weet je meteen dat je in de buurt van Strijp-S bent. De naam van het hoge gebouw is te danken aan de klok bovenin in de toren. Ook daar drukte Philips zijn stempel op: met de letters PHILIPSPILIHP gaan we de dag rond. Het pand werd eind jaren twintig gebouwd en hier maakte men Philite, de Philips-merknaam voor bakeliet. 

Als je nu het Klokgebouw binnenstapt, vind je de werkruimten van meer dan 100 ondernemers in de creatieve industrie. Maar je hoort er ook muziek! Het Klokgebouw is namelijk een gewilde evenementenlocatie en huisvest poppodium en oefenruimte PopEI. Aan de rechterzijde van het gebouw zit nog het Blue Collar Hotel. Dit eigenzinnige hotel heeft veel karakteristieke elementen uit de Philips-tijd. En een vleugje rock ’n roll. 

De Machinekamer

Ooit was de machinekamer onderdeel van de elektriciteitscentrale van het Klokgebouw. Het gebouw hield Strijp-S draaiende. Nu vind je op de bovenste verdieping restaurant Radio Royaal. 1.300 vierkante meter rauw industrieel design met een Frans-Duitse keuken. Verder is de Machinekamer het thuis van Pastry Club, Velo d’Anvers en Room108 & Gusj Market.

Natlab

Natlab staat voor natuurkundig laboratorium. Het is de plek waar Philipswetenschappers jarenlang allerlei uitvindingen deden. Wist je dat Albert Einstein er een lezing heeft gegeven? 

Nu heeft het gebouw nog weinig met natuurkunde te maken, en alles met cultuur en film. Bij Natlab ben je aan het juiste adres voor de betere films, theater en talkshows. Ook kun je er lekker eten en borrelen.

Méér architectuur en toffe gebouwen

Als het gaat over architectuur, heeft het bedrijf veel meer achtergelaten dan wat oude fabriekspanden. Lees hier welke toffe gebouwen nog meer onderdeel waren van de Philips-historie. 

Philipsdorp & Drents Dorp

Drents? Maar dit artikel gaat toch over Eindhoven? Dat klopt. Philips trok een hoop personeel uit de provincie Drenthe aan. Om al die Dentenaren in Eindhoven te huisvesten, bouwde Philips in de jaren twintig een buurt voor ze. Vandaar de naam Drents Dorp. De typische arbeidershuizen die toen werden gebouwd, staan er nog altijd.  

Nog tien jaar eerder werd het Philipsdorp gebouwd in de wijk Strijp. Met ook als doel om medewerkers van de snelgroeiende fabriek een eigen plek te geven.

Evoluon

Sommigen zijn er als kind geweest. Toen het Evoluon nog een educatief technologiemuseum was. Maar sinds 1996 is deze iconische ufo een congrescentrum en evenementenlocatie. Het wat gekke gebouw is in 1966 door Philips cadeau gedaan aan de stad, toen het bedrijf 75 jaar bestond. Goed nieuws voor mensen die terugverlangen naar die goeie ouwe tijd: met Next Nature kun je hier terug naar de toekomst van toen.

Philips Stadion

Het begon met een grasveldje tussen de stad en de fabrieken van Strijp-S. Dat was de plek waar Philips een sportpark bouwde voor de bewoners van de wijk Philipsdorp. Nu is het Philips Stadion (of PSV-stadion) de thuisbasis van PSV. Een voetbalstadion met plek voor meer dan 35.000 bezoekers. 

De Philips Sterrenwacht

In 1935 wordt de Eindhovense Weer- en Sterrenkundige Kring opgericht. In het begin kwamen er vooral Philips-medewerkers met een liefde voor weer- en sterrenkunde. Toen de vereniging een eigen sterrenwacht wilde, werd deze gebouwd in het Stadswandelpark. In 1938 legden ze de eerste steen van het observatorium, naar een ontwerp van Philips-architect Louis Kalff. 

Villa de Laak

Een van de meest markante panden in het stadsdeel Tongelre is Huize (of Villa) de Laak. De villa is in 1907 gebouwd in opdracht van Anton Philips, die er samen met zijn vrouw Henriëtte woonde. Het huis is helaas niet vrij toegankelijk. Maar vanaf de Parklaan kun je de villa wel goed bekijken. 

Strijp T + R

Na Strijp-S bouwde Philips ook industrieterreinen Strijp-T en Strijp-R. Het was de bedoeling om Strijp-IJ en Strijp-P daaraan toe te voegen, maar daar is het nooit van gekomen.

Strijp-T

Eens de energiecentrale die in de energiebehoefte van Philips voorzag, tegenwoordig is Strijp-T een broedplaats voor design en innovatie. Het is een bedrijvenpark geworden voor allerlei innovatieve Eindhovense ondernemingen.

Strijp-R en Piet Hein Eek

Op steenworp afstand van Strijp-T ligt Strijp-R. Het gebied wordt omlijst door het Zoompark, een erfenis van Frits Philips, die vond dat Philips-medewerkers heilzaam groen om zich heen moesten hebben. Op Strijp-R vind je onder andere het RK-complex, de voormalige keramische werkplaats van Philips. Jaren geleden werden hier radio’s en televisies gemaakt. Het is een van de weinige gebouwen die in dit gebied bleven staan na Philips’ vertrek.

Strijp-R is nu de thuisbasis van ontwerper Piet Hein Eek. Je vindt er de werkplaats en showroom van deze wereldberoemde designer. Wil je graag een stukje Piet mee naar huis nemen? Lucky you. Er is ook een Piet Hein Eek-shop. Als kers op de taart kun je ook eten in Piet Hein Eeks restaurant, of een nachtje blijven slapen in zijn designhotel! Daarnaast vind je op Strijp-R verschillende andere creatieve bedrijven en designstudio’s.