Onomatopee brengt de nodige dosis designkritiek

Uitgeverij, cultuurhuis en luis in de pels. Bij Onomatopee kun je terecht voor de nodige dosis designkritiek. Een kijkje achter de schermen op de nieuwe locatie.

Van hartje binnenstad verhuisde het internationaal vermaarde Onomatopee een paar maanden geleden naar een veel grotere locatie aan de Lucas Gasselstraat, vlakbij het Campina-terrein. Op een dinsdagochtend spreken we er af met directeur Freek Lomme en Joannette van der Veer, verantwoordelijk voor het designprogramma.

Het Onomatopee-team werkt vanuit verschillende disciplines, zoals vormgeving, kunst en architectuur, maar die zijn geen doel op zich, vertelt Joannette terwijl we door de inpandige boekhandel lopen. 'We gebruiken ze als middel om thema’s aan te kaarten.'

Het nieuwe onderkomen biedt ruimte aan exposities, lezingen, workshops, af en toe een karaoke-avond en aan faciliteiten die ook door anderen gebruikt kunnen worden, zoals de grafische werkplaats, flexplekken en koffiebar.

Daarnaast is het een plek waar boeken tot wasdom komen, want Onomatopee is naast cultuurhuis ook een uitgeverij. De meeste publicaties verschijnen in oplages van 1.000, maar er zijn kleine edities in oplage van 200 en grote in oplage van 2.000. Regelmatig wordt herdrukt. Het zijn aantallen die fors zijn binnen de wereld waarin Onomatopee opereert. De uitgaven worden verkocht over de hele wereld, vooral in het buitenland omdat het buitenland nu eenmaal groter is dan het binnenland en de wereld groter is dan ons kikkerlandje.

Omdat de verkoop via internationale distributeurs gaat, weet Freek niet altijd waar zijn boeken belanden, maar soms krijgt hij een appje van vrienden die zijn werk weer ergens zijn tegengekomen. In het MoMA in New York, bijvoorbeeld. Of het Tate in Londen, of een obscuur zaakje in Bangkok: het kan allemaal.

De thema’s die Onomatopee tackelt - via boeken, kunst en events, vaak in samenwerking met internationale makers - dagen de ervaring van vandaag uit, door bijzondere invalshoeken van specialistische denkers en doeners. Duik je in het archief van de stichting dan levert dat een aardige temperatuurmeting op van het afgelopen decennium. Onderwerpen als fashion technology, stadsplanning en kolonialisme passeerden de revue.

Een onderwerp dat blijvend actueel is en raakt aan de existentiële vraag naar de nood van een instelling als Onomatopee, is hoe je creativiteit kunt laten renderen. Wat is de waarde van creatieve arbeid? Het vraagstuk speelt ook bij Onomatopee zelf, zegt Freek. 'We zijn genoodzaakt super efficiënt te zijn in het maken van onze producties. Binnen die efficiëntie proberen we strategisch tijd te maken voor inhoud. Maar uiteindelijk zijn er weinig mensen bereid te betalen voor die inhoud. De romantiek van het creatieve leven is in die zin een beetje onzin. Het grootste gedeelte van ons geld gaat naar rechtse hobby’s. Naar de accountant, vastgoed en de Praxis.'

'We zijn altijd kritisch in onze aanpak, een soort luis in de pels. Voor sommigen, met name lokaal, zijn we de inhoudelijke, moeilijke mensen. Voor experts in het veld zijn we juist wat populistisch.' Joannette: 'Maar dat is wel waar we goed in zijn, denk ik. We besteden bij complexe issues veel aandacht aan de vormgeving en aan pakkende titels en teksten. Als je iets toegankelijk maakt, is het voor je publiek ook makkelijker om erop te reageren.' Freek: 'We streven naar een laagdrempelige entree en hoogdrempelige exit. We zijn betrokken bij onze omgeving.'